Skip to main content

Commodore 65 Homecomputer

Commodore 65 – Opvolger van de C64

De Commodore 65 (ook bekend als C65, C64DX of Commodore 64DX) is een prototype computer ontwikkeld door Commodore International in de late jaren ’80 en vroege jaren ’90. Het was bedoeld als een opvolger van de succesvolle Commodore 64 en zou geavanceerdere functies bieden terwijl het compatibel bleef met de C64. Naar schatting zijn er tussen de 50 en 2000 prototypes verkocht tijdens de faillissement verkoop van Commodore.

Hieronder vind je een overzicht van de Commodore 65:

Commodore 65 Computer C64DX opvolger van C64

Commodore 65 Computer

Wat is een Commodore 65?

De Commodore 65 is een 8-bit computer ontworpen door Commodore International. Het was de bedoeld als een upgrade van de Commodore 64 maar dan met verbeterde hardware en functionaliteit. Ondanks dat er prototypes werden geproduceerd, werd de C65 nooit officieel uitgebracht vanwege de opkomst van 16-bit en 32-bit computers, zoals de Commodore Amiga.

Kijk ook bij MEGA65 de moderne C65 clone.

Commodore Tijdlijn en Context

Commodore 64

  • C64 (Breadbin) kwam uit in 1982
  • C64SX Portable Commodore 64 kwam uit in 1983
  • C64c Kwam in 1986 op de markt
  • C64g kwam uit in 1988
  • C64 Game System was uitgebracht in 1990
  • C65 zou in 1991 worden uitgebracht

Commodore 128

  • C128 werd in januari 1985 uitgebracht

Commodore Amiga

  • Amiga 1000: Gelanceerd in juli 1985. Dit was de eerste computer in de Amiga-lijn en werd geprezen om zijn geavanceerde grafische en geluidsmogelijkheden.
  • Amiga 500 en Amiga 2000: Gelanceerd in 1987, beide modellen waren populair en versterkten de positie van Commodore in de markt voor thuiscomputers en grafisch werk. Zie ook THEA1200
  • Amiga 3000: Gelanceerd in 1990, bood verdere verbeteringen in prestaties en grafische mogelijkheden.

Commodore 65

  • Ontwikkeling: Begon rond 1989 en liep tot 1991, toen het project werd stopgezet.
  • Prototypes: Slechts een beperkt aantal (geschat op 50 tot 200) werden geproduceerd voordat de productie werd geannuleerd.

Lees meer over Commodore geschiedenis.

MEGA65 Computer

De MEGA65 is uitgebracht in 2022. De Mega65 is een retro-computer die ontworpen is om compatibel te zijn met de originele Commodore 64 en 65. Een retro computer met moderne hardware en functies. Het doel is om een authentieke retro-ervaring te bieden, maar met de betrouwbaarheid en mogelijkheden van hedendaagse technologie. Ben je nieuwsgierig?

Lees hier verder over de MEGA65

MEGA 65 Computer Box c-64.nl

MEGA65 Computer

Idee en Ontwerp van de Commodore 65

Hoe is het idee en ontwerp tot stand gekomen?

Begin van het project

Het project begon rond 1989 als een poging om de levensduur van de Commodore 64 te verlengen met verbeterde hardware capaciteiten.

Ontwikkeling van de Commodore 65

Het project werd geleid door de technici van Commodore zelf. Zij wilden een machine maken die geavanceerder was dan de C64. Het doel was wel om de computer goedkoper te maken dan de Amiga-lijn.

Reden voor de Chronologie

De Commodore 65 was bedoeld als een opvolger van de Commodore 64, maar in een tijd waarin de Amiga-lijn al goed was ingeburgerd. De Amiga-computers waren veel geavanceerder dan de C64 en boden veel meer mogelijkheden op het gebied van grafische weergave, geluid en multitasking. Commodore zag echter nog steeds een markt voor een verbeterde versie van de C64, wat leidde tot de ontwikkeling van de C65.

Marktsituatie

De C65 werd uiteindelijk niet op de markt gebracht omdat de technologische vooruitgang snel ging en de focus van Commodore verschoven was naar de Amiga-lijn en de opkomende PC-markt. De Amiga-computers, met hun 16-bit en later 32-bit architectuur, waren veel geavanceerder dan de 8-bit Commodore 65, waardoor de C65 commercieel niet levensvatbaar was in een markt die snel evolueerde naar meer geavanceerde systemen.

Annulering van de Commodore 65

In 1991, toen Commodore besloot te focussen op de Amiga-lijn en de concurrentie in de PC-markt, werd de ontwikkeling van de C65 stopgezet. Ongeveer 50 tot 200 prototypes werden geproduceerd.

Technische Specificaties Commodore 65

De Commodore 65 heeft indrukwekkende specificaties voor een retro-computer, waaronder:

  • Processor (CPU): Een aangepaste versie van de MOS 6502, genaamd CSG 4510 R3, met een kloksnelheid van 3,54 MHz (sneller dan de 1 MHz van de Commodore 64).
  • Grafische Chip: De nieuwe VIC-III chip (CSG 4567 R5) kan 256 kleuren weergeven uit een palet van 4096 kleuren. Ondersteunde resoluties zijn onder andere 320×200, 640×200, 640×400, 1280×200 en 1280×400.
  • Tekstmodus: Ondersteunt tekstweergave met 40 of 80 kolommen en 25 regels.
  • Synchronisatie: Kan synchroniseren met externe videoapparaten.
  • Geheugen: RAM: 128 KB, uitbreidbaar tot 1 MB. ROM: 128 KB.
  • Geluid: Twee SID-geluidschips voor stereogeluid (de C64 heeft één SID-chip). Geluidsinstellingen zoals volume en filters kunnen apart worden geregeld voor links en rechts.
  • Besturingssysteem: Een sterk verbeterde versie van BASIC, namelijk Commodore BASIC 10.0.

Opslag en Toetsenbord

  • Floppy Disk Drive: Ingebouwde 3½” disk drive.
  • Toetsenbord: 77 toetsen met een richtingstoetsblok in omgekeerde T-vorm.

Aansluitingen en Poorten

Linkerkant:

  • Voeding: +5 V DC bij 2,2 A en +12 V DC bij 0,85 A.
  • Twee controllerpoorten voor bijvoorbeeld joysticks.

Achterkant:

  • Uitbreidingspoort.
  • Seriële poort voor aansluiting van disk drives.
  • Gebruikerspoort (parallelle poort).
  • Twee RCA-connectoren voor stereo-audio.
  • RGB-video, RF-video en composiet video-uitgangen.
  • Poort voor een snelle externe floppy drive.

Onderkant:

  • RAM-uitbreidingslot.

Afmetingen

  • Afmetingen: Ongeveer 46 cm breed, 20 cm diep en 5,1 cm hoog.
Commodore 65 Computer PCB C64

Commodore 65 PCB

Werking en Gebruik van de Commodore 65

  • Compatibiliteit: De C65 was grotendeels compatibel met de C64, wat betekent dat veel games en software die voor de C64 waren geschreven, ook op de C65 konden draaien.
  • Gebruik: Net als bij de C64, startte de C65 op in een BASIC-omgeving waar gebruikers direct commando’s konden invoeren of programma’s konden schrijven.
  • Uitbreidingen: Gebruikers konden extra RAM en randapparatuur toevoegen via de uitbreidingspoorten.

Unieke Eigenschappen

  • Geavanceerdere grafische en geluidsmogelijkheden: De C65 bood veel verbeteringen ten opzichte van de C64, zoals een groter kleurenpalet en betere geluidscapaciteiten.
  • Ingebouwde floppy disk drive: De C65 had een ingebouwde 3.5″ floppy drive. Dit is een vooruitgang ten opzichte van de externe 1541 floppy disk drives van de C64.
  • Verzamelobject: Omdat er zo weinig prototypes zijn geproduceerd, is de C65 een gewild verzamelobject geworden onder retrocomputing-enthousiastelingen.
Play VideoCommodore 65 Computer ReviewPlay Video

C65 Werking en Testen

Veelgestelde Vragen over de Commodore 65

Wat is de Commodore 65?

  • De Commodore 65, ook wel C65 genoemd, is een prototype van een geavanceerde homecomputer uit de jaren ’90, ontwikkeld door Commodore als opvolger van de C64. Slechts een beperkt aantal units werd geproduceerd.

Waarom werd de Commodore 65 nooit op de markt gebracht?

  • De C65 werd geannuleerd vanwege financiële problemen bij Commodore en de toenemende concurrentie van andere computers zoals de Amiga en PC’s. Het bleef daardoor een zeldzaam prototype.

Welke verbeteringen had de C65 ten opzichte van de C64?

  • De C65 had meer geheugen (128 KB RAM), verbeterde graphics en geluid, een toetsenbord met numeriek gedeelte, en was compatibel met veel C64-software dankzij ingebouwde C64-emulatie.

Meer vragen over de Commodore 65

Hoeveel exemplaren van de C65 bestaan er?

  • Er bestaan ongeveer 50 tot 200 prototypes van de Commodore 65, waarvan de exacte aantallen onbekend zijn. Het is een van de zeldzaamste Commodore-computers.

Wat maakt de C65 bijzonder voor verzamelaars?

  • De zeldzaamheid en het prototype-karakter maken de C65 zeer gewild onder verzamelaars. Het unieke ontwerp en de verbeterde hardware vergeleken met de C64 verhogen de verzamelwaarde.

Kan ik C64-software op de C65 gebruiken?

  • Ja, de C65 ondersteunt C64-emulatie waardoor veel bestaande C64-programma’s en games kunnen draaien, hoewel sommige software specifieke C64-hardwarefuncties vereist.

Welke poorten en aansluitingen heeft de Commodore 65?

  • De C65 heeft aansluiting voor monitor, cassette, joystick, printer en uitbreidingspoorten zoals bij de C64, plus verbeterde videomogelijkheden en interne ROM/ RAM uitbreidingen.

Is de Commodore 65 compatibel met de Amiga?

  • Nee, de C65 is niet compatibel met de Amiga-hardware of -software. Het ontwerp was een evolutie van de C64-lijn en geen onderdeel van de Amiga-serie.

Wie ontwierp de Commodore 65?

  • Het ontwerpteam van Commodore Nederland, onder leiding van ingenieurs die eerder aan de C64 hadden gewerkt, was verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de C65.

Wat is de beste manier om een C65 te onderhouden of te restaureren?

  • Omdat het om prototypes gaat, is voorzichtigheid belangrijk. Gebruik een statisch-veilige omgeving, vermijd originele chips te overspelen, en raadpleeg gespecialiseerde forums voor reparatie en conservering.

Waar vind ik een volledig overzicht van de Commodore 65?

  • Op c-64.nl/commodore-65 vind je uitgebreide informatie over het prototype, technische specificaties, verbeteringen ten opzichte van de C64 en tips voor verzamelaars, bijgewerkt november 2025.

Welke software of games draaien op de C65?

  • Naast de ondersteuning voor C64-software, kunnen prototypes soms testsoftware of speciale demo’s draaien. Er is geen officiële commerciële software specifiek voor de C65 uitgebracht.

Kan de C65 uitgebreid worden met extra hardware?

  • Het prototype beschikt over uitbreidingsmogelijkheden zoals extra geheugen, cartridges en interne ROM-updates, maar officiële accessoires zijn zeldzaam vanwege de beperkte productie.

Wat is de historische context van de Commodore 65?

  • De C65 werd ontwikkeld eind jaren ’80, begin jaren ’90, als poging om de C64-lijn voort te zetten met verbeterde specificaties, maar viel samen met de opkomst van de Amiga en PC’s, waardoor commerciële lancering niet plaatsvond.

Samenvatting Commodore 65 Computer

De Commodore 65 is een fascinerend stukje computerhistorie. Hoewel het nooit officieel werd uitgebracht, biedt het een blik op wat had kunnen zijn als Commodore had gekozen voor een andere koers. De prototypes die bestaan, zijn waardevolle en zeldzame artefacten die een belangrijke plaats innemen in de geschiedenis van personal computers.

Lees meer over:

Commodore 64 Logo C64 Transparant