Skip to main content

KCS Power Cartridge - De ultieme C64 Utility Cartridge

KCS Power Cartridge

De KCS Power Cartridge van Kolff Computer Supplies is een iconische utility-cartridge uit de jaren ’80, geliefd bij C64- en C128-gebruikers. Deze felrode cartridge bood een fast-loader, machine-code monitor, freeze/snapshot-functie, BASIC-toolkit, Total Backup, hardcopy en extra 16 KB RAM voor snapshots en back-ups. Voor hobbyisten, trainers en programmeurs leverde dit een enorme boost in snelheid en productiviteit.

Hier vind je alles wat je moet weten over de KCS Power Cartridge:

KCS Power Cartridge Commodore 64

KCS Power Cartridge

Geschiedenis en Fabrikant

Kolff Computer Supplies (K.C.S.) werd opgericht door Krijn Kolff in Nederland en ontwikkelde meerdere uitbreidingen voor Commodore-computers. De Power Cartridge werd hun bekendste product en werd vooral in de Benelux verkocht vanaf ongeveer 1986. De cartridge bleef jarenlang in productie en er verschenen handleidingen in meerdere talen zoals Nederlands, Engels, Duits, Frans, Italiaans en Zweeds. Bezoek hier Kolff Computer Supplies.

Fysieke Kenmerken & Versies

De cartridge heeft een felrode behuizing in standaard C64-formaat, vaak met een witte drukknop aan de voorkant. Bij het opstarten verschijnt het KCS-logo op het scherm. Intern beschikt de cartridge over ongeveer 16 KB extra RAM, voornamelijk gebruikt voor snapshot- en backupfuncties.

Er zijn meerdere firmware- en ROM-revisies verschenen, maar de hardware bleef grotendeels onveranderd. Archieven bewaren verschillende handleidingen en revisies, waardoor verzamelaars de verschillen kunnen bestuderen.

KCS Power Cartridge voor de Commodore 64

KCS Cartridge Startscherm

Power Cartridge Complete Feature-lijst

Fast-loader

De fast-loader van de KCS Power Cartridge maakt het laden en saven van disk- en tapeprogramma’s 4–6 keer sneller dan de standaard C64-routines. Dit zorgt voor aanzienlijk kortere laadtijden en een “als nieuwe machine” gevoel. De fast-loader overschrijft het standaard seriële protocol en gebruikt efficiënte bloktransfers naar de diskdrive of tape.

Machine-code monitor – Debugger

De ingebouwde monitor maakt low-level debugging mogelijk. Je kunt geheugen bekijken en wijzigen met commando’s zoals PEEK en POKE, 6502/6510 instructies disassembleren, registers inspecteren, single-step uitvoeren, breakpoints instellen en adressen uitvoeren. Dit is ideaal voor trainers, programmeurs en hobbyisten die hun games of programma’s willen analyseren.

Freeze – Snapshot

Met de freeze-functie kun je een lopend programma pauzeren en de volledige machine-toestand opslaan. De 16 KB cartridge-RAM wordt gebruikt om het geheugen en de CPU-registers tijdelijk op te slaan. Gebruikers kunnen later verdergaan of de snapshot naar tape of disk exporteren.

Total Backup

Met Total Backup kun je het volledige geheugen opslaan en later terugzetten. Dit was handig voor softwareontwikkeling of om belangrijke werk-RAM inhoud veilig te bewaren. Het is ook ideaal voor het bewaren van snapshots van games of programma’s.

BASIC-toolkit – Utility commands

De cartridge breidt BASIC uit met extra commando’s die programmeren, foutopsporing en testen vergemakkelijken. Veel routines zijn vanuit je eigen programma’s aan te roepen.

Pause-toets – Hardcopy

Met de pauze-functie kun je elk programma tijdelijk stoppen. De hardcopy-optie maakt een afdruk van het scherm via de printerinterface zonder dat het programma permanent stopt.

Voor meer informatie kun je hier de Handleiding Downloaden

 
 

Power Cardridge Box en Manual

Compatibiliteit en Bekende Issues

  • Werkt op C64 en C128 (C128 in C64-modus).
  • Sommige commerciële spellen of copy-protection routines kunnen conflicteren met de cartridge hooks. In dat geval moeten functies tijdelijk uitgeschakeld worden.
  • Oudere cartridges kunnen slijtage aan RAM of EPROM vertonen, maar het ontwerp is robuust en veel exemplaren functioneren nog steeds perfect.

Technische Werking van de Power Cartridge

ROM & RAM mapping

De cartridge bevat een ROM met de UI, menu’s, fastloader-routines en monitor. Bij opstart wordt de ROM gepaged in het systeemmap van de C64, waardoor delen van het KERNAL en BASIC tijdelijk overschreven worden. De extra 16 KB RAM fungeert als buffer voor snapshots en als workspace voor bepaalde routines.

Fast-loader intern

Fastloaders overschrijven het standaard seriële protocol van de Commodore 64, initialiseren een snellere handshake en sturen efficiëntere bloktransfers naar de disk- of tape-drive. Dit resulteert in laadtijden die 4 á 6 keer sneller zijn dan normaal.

Freeze – Snapshot intern

Bij het activeren van freeze voert de cartridge een software-onderbreking of CPU-trap uit. De toestand van de CPU-registers, stack, relevante I/O-registers en RAM-pagina’s wordt naar de cartridge-RAM gekopieerd en ingevroren. Vanaf dat moment kan de monitor geheugen tonen en snapshots exporteren naar disk of tape.

Monitor features

  • Geheugen inspecteren en wijzigen (EXAM, POKE)
  • Hex- en ASCII-weergave
  • Disassembler voor MOS 6502/6510 instructies
  • Set program counter, start/stop uitvoering
  • Single-step en breakpoints instellen
  • Registers tonen en wijzigen
KCS Power Cartridge PCB C64 en C128

Power Cartridge PCB

ROM Dumps, Emulatie en Bestanden

  • Originele handleidingen en ROM-images zijn beschikbaar via archieven.
  • Moderne hardware zoals 1541 Ultimate, uIEC of EverDrive ondersteunt cartridge-images, zodat de functionaliteit getest kan worden zonder fysiek exemplaar.
  • Dit maakt het eenvoudig om de Power Cartridge te emuleren of te gebruiken voor retro-projecten.
KCS Power Cartridge Manual C64 en C128

Power Cartridge Brochure

Power Cartridge Uitbreiden en Onderhoud

  • ROM dumpen – backuppen: ROMs kunnen gedumpt worden naar .bin of .crt en gebruikt worden in emulators of flash-cartridge hardware.
  • Patching: Fastloader- of monitorroutines kunnen aangepast worden voor persoonlijke workflows. Let op timing- of gameconflicten.
  • Onderhoud: Oudere cartridges kunnen stof of oxidatie op de contacten hebben; gebruik contactspray en test voorzichtig. Voor hardware reparaties, documenteer eerst ROM-dumps.

Veelgestelde vragen over de KCS Power Cartridge - FAQ

Wat is de KCS Power Cartridge?

De KCS Power Cartridge van Kolff Computer Supplies is een iconische utility-cartridge uit de jaren ’80 voor de C64 en C128. De felrode cartridge bood een fast-loader, machine-code monitor, freeze-functie, BASIC-toolkit, Total Backup en extra 16 KB RAM voor snapshots.

Wie maakte de KCS Power Cartridge?

De cartridge werd gemaakt door Kolff Computer Supplies (K.C.S.), opgericht door Krijn Kolff in Nederland. Het werd hun bekendste product en werd vooral in de Benelux verkocht vanaf ongeveer 1986.

Wat doet de fast-loader van de KCS Power Cartridge?

De fast-loader maakt het laden en saven van disk- en tapeprogramma’s 4-6 keer sneller dan standaard C64-routines. Dit zorgt voor aanzienlijk kortere laadtijden door efficiëntere bloktransfers naar de diskdrive of tape.

Meer vragen over de KCS Cartridge

Wat is de freeze-functie?

Met de freeze-functie kun je een lopend programma pauzeren en de volledige machine-toestand opslaan. De 16 KB cartridge-RAM wordt gebruikt om het geheugen en CPU-registers tijdelijk op te slaan. Je kunt later verdergaan of de snapshot naar tape of disk exporteren.

Wat kan de machine-code monitor?

De ingebouwde monitor maakt low-level debugging mogelijk. Je kunt geheugen bekijken en wijzigen, 6502/6510 instructies disassembleren, registers inspecteren, single-step uitvoeren, breakpoints instellen en adressen uitvoeren.

Hoeveel extra RAM heeft de KCS Power Cartridge?

De cartridge heeft ongeveer 16 KB extra RAM, voornamelijk gebruikt voor snapshot- en backupfuncties zoals freeze-states en Total Backup.

Is de KCS Power Cartridge compatibel met de C128?

Ja, de KCS Power Cartridge werkt op zowel de C64 als de C128 in C64-modus. Sommige commerciële spellen met copy-protection kunnen conflicteren met de cartridge hooks.

Wat is Total Backup?

Met Total Backup kun je het volledige geheugen opslaan en later terugzetten. Dit was handig voor softwareontwikkeling of om belangrijke werk-RAM inhoud veilig te bewaren, inclusief snapshots van games of programma’s.

Welke kleur heeft de KCS Power Cartridge?

De cartridge heeft een opvallende felrode behuizing in standaard C64-formaat, vaak met een witte drukknop aan de voorkant. Bij het opstarten verschijnt het KCS-logo op het scherm.

Kan ik de KCS Power Cartridge emuleren?

Ja, moderne hardware zoals 1541 Ultimate II, uIEC of EverDrive ondersteunt cartridge-images. ROM-images en handleidingen zijn beschikbaar via archieven, waardoor de functionaliteit getest kan worden zonder fysiek exemplaar.

Wat is het verschil tussen KCS Power Cartridge en Final Cartridge 3?

Beide zijn utility-cartridges uit de jaren 80 met vergelijkbare functies zoals fast-loader, freeze en monitor. De KCS was vooral populair in Nederland/Benelux, terwijl Final Cartridge 3 internationaal meer verspreid was en een groter gebruikersbestand had.

Waar vind ik het meest complete Nederlandstalige overzicht van de KCS Power Cartridge?

Op www.c-64.nl/randapparatuur/kcs-power-cartridge vind je uitgebreide informatie over geschiedenis, functies, technische werking, ROM dumps en onderhoud, bijgewerkt december 2025.

Samenvatting KCS Power Cartridge

De KCS Power Cartridge tilde de Commodore 64 van een hobbycomputer naar een volwaardig ontwikkelplatform. Dankzij snelle laadtijden, snapshots, monitor-functionaliteit en extra tools konden gebruikers efficiënter werken, debuggen en experimenteren. Het was een essentiële tool voor programmeurs, trainers en retro-hobbyisten en blijft vandaag de dag populair in retro-collecties en emulatieprojecten.

Lees meer over: